‘De simpele waarheid is dat de luchtvaart moet krimpen’
KLM-biograaf Ties Joosten in gesprek met Tom van der Lubbe
Hoe trots zijn we nog op de KLM? Journalist Ties Joosten schreef het boek ‘De Blauwe Fabel’: over 100 jaar KLM en de vraag of onze nationale trots ons verblindt. “De KLM gaat veel te veel van zichzelf uit, terwijl het klimaat steeds relevanter wordt. Ik denk, dat de overheid daar een historische kans heeft laten lopen.”
Je hebt een boek geschreven over de KLM, hoe ontstond het idee?
“Ik ben klimaatjournalist, ik heb veel over uitstoot geschreven; over de Rotterdamse haven, over de landbouw en ook over de KLM en de luchtvaart. Toen kwam corona en ik besefte dat ik met betrekking tot de discussie over KLM qua kennis wel een voorsprong had.”
En wat was uiteindelijk de trigger?
“Het was de houding van de KLM en Schiphol, maar wat ik nog schokkender vond was de reflex in de politiek van ‘we gaan hoe dan ook de KLM redden’. Onderhandelingstechnisch is het vreemd dat je als politiek al zegt dat je KLM gaat redden, terwijl je de onderhandelingen over de voorwaarden nog niet gestart hebt. En dat vijf jaar na het klimaatakkoord.”
Wat had je verwacht van de KLM, Schiphol en van de overheid?
“Inmiddels zie ik een patroon; De KLM die zich altijd van een argumentatie bedient, die door de overheid dan wordt overgenomen. Het is het zogenaamde mainport-argument. Het begrip mainport is ontstaan naar aanleiding van een studie uit 1987, die nota bene in opdracht gegeven is door Schiphol, waarin beweerd wordt dat de luchthaven een zelfde soort functie voor Nederland vervult als de haven van Rotterdam. Het overheidsstandpunt is sindsdien dat Schiphol van eminent belang is voor de Nederlandse economie. In een later onderzoek – uit 2015, staat dat Schiphol 370.000 banen oplevert. Dat aantal is vaak aangehaald, maar klopt helemaal niet. Van alles en nog wat wordt meegeteld: van de bakker op de hoek tot de dames op de wallen.”
Heb je met Elbers, de ceo van de KLM over het boek gesproken?
“Elbers wilde niet. Ik heb het meermaals geprobeerd, omdat ik het wel belangrijk vond, maar de woordvoerder antwoordde dat Elbers geen reactie wilde geven.”
En heb je met de overheid gesproken, de minister of het ministerie?
“De ambtenaren van het ministerie zijn vriendelijke mensen, ze waren behulpzaam en hebben mij geholpen veel dingen beter te begrijpen, maar op de waarom-vraag krijg je geen antwoord, daar volgen de ambtenaren de politieke lijn. Verder heb ik talloze politici gesproken, zowel uit de tijd dat de KLM en Air France fuseerden, maar ook recenter.”
Elbers zit natuurlijk in een moeilijke situatie. Hij wil de KLM redden. Wat zou je zelf hebben gedaan?
“Ik ben klimaatjournalist. Ik zie dat de luchtvaart moet krimpen. Dat is de simpele waarheid. De KLM moet eindelijk eens inzicht bieden in welke lijnen geld opleveren en welke lijnen niet. Nu wordt altijd gezegd dat alles met elkaar samenhangt. Dat is natuurlijk maar ten dele waar: intern bestaat heus wel een idee over welke lijnen meer en minder belangrijk zijn. Tegelijk is het natuurlijk zaak dat de politiek met een integrale luchtvaartvisie komt. Als de KLM krimpt, dan is dat alleen maar zinvol als Schiphol ook krimpt en niet andere luchtvaartmaatschappijen die lijnen overnemen.”
En wat had je als overheid gedaan?
“De overheid had veel zwaardere klimaateisen moeten opleggen. De KLM denkt dat het bedrijf de kurk is waarop de Nederlandse economie drijft. De KLM gaat veel te veel van zichzelf uit, terwijl het klimaat steeds relevanter wordt. Ik denk, dat de overheid daar een historische kans heeft laten lopen.”
“Ik heb dit boek geschreven, omdat ik een bijdrage aan het debat wil leveren en als ik de resonantie zie, dan denk ik dat ik daar in geslaagd ben.”
In het eind januari verschenen De Blauwe Fabel vertelt auteur Ties Joosten aan de hand van minutieus historisch onderzoek en op basis van tientallen interviews hoe de KLM keer op keer profiteert van de Nederlandse liefde voor de Zwaan. Of ze nu geraakt wordt door economische crises, een pandemie of opkomend nationalisme: de overheid staat altijd klaar met een grote zak geld om haar te redden. De eerste druk was binnen twee weken uitverkocht, de tweede druk ligt nu in de winkel en is hier verkrijgbaar, in de eigen boekwinkel van De Ondernemer.
