Prinsjesdag 2017: wat gaat er voor onze klanten veranderen in 2018?

Dit jaar is Prinsjesdag anders dan in de meeste andere jaren. Het kabinet is demissionair en daardoor worden grote ingrepen in de staatsbegroting in principe vermeden. Zeker op het gebied van de woningmarkt is het nu qua overheidsmaatregelen stil. Hier zijn twee verklaringen voor te bedenken. In de eerste plaats wachten alle overheidsdiensten in Den Haag op een nieuw kabinet met een nieuw regeerakkoord. Daarnaast zijn de afgelopen jaren, en met name in 2013, al vele maatregelen ingegaan en is er enige behoefte aan rust en stabiliteit m.b.t. wet- en regelgeving.

Toch valt het op dat ondanks de gewenste stilte de woningmarkt dusdanig belangrijk is in ons leven en voor onze economie dat je er niet aan ontkomt het woord ‘woning’ 31 keer tegen te komen in de Miljoenennota. In dit blog lichten wij de belangrijkste maatregelen voor onze klanten uit de Miljoenennota eruit zodat je snel ziet wat er voor jou gaat veranderen in 2018.

Macro-economie en koopkrachtontwikkeling

Er wordt €270 miljoen uitgetrokken voor salarissen van leraren in het primair (basis) onderwijs. De Belastingdienst zal €75 miljoen meer budget krijgen om de dienstverlening te verbeteren. Maar waar de meeste mensen het eerst naar kijken is natuurlijk: ‘hoeveel ga ik er met mijn gezin op voor- of achteruit?’. Volgens het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gaat iedere groep er volgend jaar 0,1% tot 0,8% op vooruit. Geen enorme schokken dus. Het Nibud is wat uitgebreider en genuanceerder en heeft voor meerdere gezinssituaties berekend dat de verschillen groter kunnen zijn en dat enkele groepen, met name gepensioneerden met een aanvullend pensioen er volgend jaar op achteruit gaan. Maar de meeste mensen zullen dus een paar euro tot enkele tientjes per maand meer te besteden hebben in 2018.

Het Belastingplan 2018 laat ook weinig veranderingen zien, het nieuw te vormen kabinet mag hierover gaan beslissen. Eén maatregel die veel mensen zullen merken is dat het eigen risico in de zorg omhoog gaat naar €400 per jaar (dat was €385) [UPDATE 20/9: tijdens de formatiebesprekingen is afgesproken dat het eigen risico toch op €385 blijft staan⁴]. En mensen met een laag inkomen – hiertoe behoren vaak ook startende ondernemers – kunnen rekenen op wat meer zorgtoeslag (maximaal €1.197 per jaar) of een hoger kindgebonden budget. De maximale algemene heffingskorting gaat omhoog met €11 naar €2.265 en een aantal andere kortingen wordt iets aangepast. Daarnaast zijn er nog wat reparaties die als wet worden vastgelegd (kapitaalverzekeringen pré-brede herwaardering aflossen op eigenwoningschuld, vrijstelling schenkbelasting bij aangaan huwelijk of wijzigen huwelijkse voorwaarden, pleegzorgvergoedingen blijven onbelast tot 2019 e.a.).

De belastingtarieven in Box 1 (inkomen) worden:

En in Box 3 (vermogen) worden de tarieven:

Over de Nederlandse economie als geheel is veel goed nieuws te lezen:

• De staatsschuld zal 2018 uitkomen op €416 miljard, dat is 54,4% van het bruto binnenlands product (BBP);
• Het begrotingsoverschot zal uitkomen op € 7,8 miljard (0,8% van het BBP);
• De werkloosheid wordt in 2018 geraamd op 4,3%.

Er is ook aandacht voor de dalende consumptie van huishoudens als percentage van het netto nationaal inkomen¹. In 1995 was de consumptie nog 62% van dit inkomen en in 2015 was het nog slechts 55%. Huishoudens hebben dus relatief minder te besteden zou je denken. De verklaring die in de Miljoenennota wordt gegeven is dat een belangrijk deel van de consumptie van huishoudens opgaat aan collectief (door de overheid) betaalde zorg- en onderwijskosten.

En nu verder?
Normaal gesproken wordt over de Miljoenennota en het Belastingplan gedebatteerd in de Tweede Kamer. Er kunnen dan naar aanleiding van het debat nog wijzigingen in de plannen worden opgenomen. Dit jaar is besloten de Algemene Politieke Beschouwingen uit te stellen tot er een nieuwe regering is gevormd. Dan zal alles tegelijkertijd met het nieuwe regeerakkoord besproken worden.

Woning- en hypotheekmarkt

Voor wie zit te wachten op veranderingen voor de hypotheekrenteaftrek, fiscale behandeling van de eigen woning, aanpassing van de regels voor hypotheekverstrekking, en dergelijken hebben we bijna geen nieuws. Echt niet. Als er al iets gaat gebeuren dan wordt dit aan de nieuwe regering overgelaten en zullen we er later horen.

Maar is er dan echt helemaal niets? Nou, er is wel iets aan de hand. Zoals in de inleiding genoemd, wordt het woord ‘woning’ toch nog 31 keer genoemd in de Miljoenennota, hiervoor bestaan goede redenen.

Laten we beginnen met één wetswijziging die voor eigenaren van een appartement van belang kan zijn. Verenigingen van Eigenaren worden namelijk verplicht om een Meerjarenonderhoudsplan op te stellen en voor onderhoud minimaal 0,5% van de herbouwwaarde van het pand te reserveren voor onderhoud. Dit wordt vastgelegd in de nieuwe Wet Verbetering functioneren Vereniging van Eigenaars die per 1 januari 2018 in zal gaan.

De behandeling van de woningmarkt vindt verder voornamelijk in woorden plaats. De Nederlandse woningmarkt heeft zich sinds de crisis goed hersteld en in sommige gebieden is zelfs sprake van oververhitting. Het aantal huishouden met een hypotheek die ‘onder water’ staat is gedaald van 36% in 2012 naar 15% in 2017. Het herstel is wel sterk verschillend tussen regio’s, zoals te zien is in onderstaand diagram².

Maar er is niet alleen maar herstel en goed nieuws. Voor bepaalde groepen wordt het steeds moeilijker om een eigen woning te kunnen kopen. Met name starters en gezinnen die groter willen wonen hebben te kampen met hogere koopsommen waardoor de concurrentie ten opzichte van huizenkopers met eigen geld of schenkingen van ouders en investeerders moeilijker wordt. Dat dit een belangrijk beleidsvraagstuk is, was eigenlijk al duidelijk. Maar dat de woningmarkt weer een belangrijk thema wordt voor de nieuwe regering lijkt wel vast te staan.

Er wordt ook aandacht besteed aan de financiële stabiliteit van huishoudens én van de overheid. Nederland kenmerkt zich ten opzichte van andere westerse landen doordat huishoudens wel vermogend zijn, maar dat een heel groot deel van dit vermogen vastzit in huizen en pensioenen, zie hiervoor ook onderstaand figuur. Het beschikbare (liquide) vermogen is relatief klein. En met weinig liquide vermogen is het moeilijker om financiële tegenvallers op te kunnen vangen.

Voor de liefhebber is er een heel hoofdstuk 4 gewijd aan risicoanalyse en -beleid. Hierin worden met name risico’s voor de overheid behandeld zoals de redding van financiële instellingen tijdens de laatste crisis en onze relatie met Europa en de wereld. Om toekomstige tegenvallers als overheid op te kunnen vangen wordt gewezen op het belang van een lage overheidsschuld en het behouden van een begrotingsoverschot.

Gestandaardiseerde financiële producten en standaardkeuzes

Om het voor particulieren gemakkelijker te maken te kiezen tussen financiële producten als hypotheken of verzekeringen is het concept van standaard producten onderzocht. Deze producten hebben gelijke kenmerken en voorwaarden, alleen de prijs zou moeten verschillen. Hierover wordt geconcludeerd: “het lijkt erop dat het toevoegen van een nieuwe categorie producten aan het bestaande aanbod de keuzestress juist verhoogt. Het Ministerie van Financiën is in gesprek met diverse stakeholders om te bepalen hoe de doelstellingen van een standaardproduct op een andere manier wél kunnen worden behaald. Ook bij andere onderdelen van de rijksoverheid wordt gewerkt aan het verder ontwikkelen van inzichten in de relatie tussen gedrag en beleidsdoelstellingen”.

Een heel mooi voorbeeld over het toepassen van inzichten over menselijk gedrag bij beleid is de tip die Nibud heeft gegeven aan de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). De knop waarmee je aangeeft hoeveel je wilt lenen liet altijd twee opties zien: maximaal of minder, namelijk…. Met deze keuze koos 69% voor een maximale lening. In de nieuwe situatie is de standaardoptie om maximaal te lenen verdwenen en maak je dus een bewuste keuze voor het te lenen bedrag. Inmiddels leent 34% van de aanvragers nog maar maximaal.

Conclusies

Samenvattend kunnen we constateren dat:

• de Nederlandse economie er redelijk goed voor staat;
• de meeste huishoudens niet heel veel zullen merken van koopkracht verbetering- of verslechtering;
• aandachtspunten onder meer zijn de toegang tot de woningmarkt en het belang van financiële buffers voor overheid en huishoudens;
• als er grote ingrepen komen op fiscaal gebied of op de woningmarkt, dan zullen deze pas in het nieuwe regeerakkoord worden aangekondigd.

Zodra de nieuwe regering is gevormd, zullen wij een samenvatting van het regeerakkoord voor onze klanten publiceren, wij hopen natuurlijk dat dit niet lang meer hoeft te duren!

¹ Het netto nationaal besteedbaar inkomen is gelijk aan het bruto binnenlands product exclusief afschrijvingen en gecorrigeerd voor het saldo van primaire inkomens en inkomensoverdrachten met het buitenland.
² Afbeelding van de grafiek geknipt uit de Miljoenennota, de oorspronkelijke bron is Statline van het CBS.
³ Zie bijvoorbeeld de speciaal hiervoor georganiseerde hoorzitting in de Tweede Kamer op 13 september of zoek op Twitter op ‘#woningmarkt’.
⁴ Bron: tweedekamer.nl/sites/default/files/atoms/files/briefvaninformateurzalmaanministervanvws20september2017.pdf